دفتر کل توزیع شده (Distributed Ledger) چیست؟

برای رسیدن به درک درستی از ماهیت بلاک چین و دیگر فناوری‌های غیرمتمرکز، آشنایی کلی با دفتر کل و دفتر کل توزیع شده بسیار ضروری است. در این مقاله به زبان ساده با مفهوم دفتر کل و دفتر کل غیرمتمرکز آشنا خواهید شد.

قبل از هر چیز باید بدانید یک دفتر کل چیست و از کجا آمده است؟

دفتر کل چیست؟

در علم حسابداری دفتر کل (Ledger) به محلی گفته می‌شود که در آن اطلاعات مالی از قبیل حساب‌ها، بدهی‌ها، اعتبارات و … ثبت می‌شوند تا در زمان مشخص بتوان از آن‌ها برای رسیدگی به امور استفاده کرد. در میان مردم به دفتر کل، دفتر حساب و کتاب هم گفته می‌شود. انسان‌ها هزاران هزار سال است که از دفتر کل‌ها به شکل‌های مختلف استفاده می‌کنند.

در واقع، علم حسابداری باعث به وجود آمدن دفتر کل ها شد. با توجه به حافظه نامناسب انسان‌ها در به‌یادسپاری طولانی مدت داده‌ها، دفتر کل‌ها به جز جدایی ناپذیری از زندگی ما تبدیل شده‌اند. دولت‌ها، بانک‌ها، مراکز اداری و هر جا که فکرش را بکنید به نوعی از دفتر کل ها استفاده می‌کنند. وقتی در حساب بانکی خود پول دارید، میزان موجودی شما و تراکنش‌های شما در دفتر کل بانک به ثبت رسیده است.

مروری بر تاریخچه دفتر کل‌ها

برای درک اهمیت دفتر کل‌ها، بد نیست بدانید که به عقیده بسیاری از مورخان، مهمترین علت اختراع خط، نیاز برای ثبت اطلاعات در دفتر کل‌ها بود.

لوح‌های سفالین

یکی از قدیمی‌ترین دفتر کل های کشف شده معتلق به ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد

بیش از ۵,۰۰۰ سال پیش در بابل باستان، به دستور فرمانروا، کاتبانی مامور شدند تا میزان دارایی مردم، مالیات‌ها و اطلاعاتی از این قبیل را روی لوح‌های گلی به ثبت برسانند. آن‌ها این کار را با استفاده از درج خطوطی روی لوح‌های سفالین انجام می‌دادند که بعدها با تکامل آن خطی به نام خط میخی پدید آمد.

پاپیروس

سپس مصریان باستان از نزدیک ۲ هزار سال پیش از میلاد، از گیاه پاپیروس، که گونه‌ای از نی است، کاغذی ساختند که به همان نام پاپیروس شناخته شد و اطلاعات در آن‌ها ثبت می‌شد.

چوب‌خط

سپس از نوعی روش ثبت ساده به نام چوب‌خط استفاده شد. چوب‌خط روشی ساده و بسیار قدیمی برای شمارش بوده‌است که در آن از تناظر یک‌به‌یک استفاده می‌شود. به عنوان مثال در شمارش تعداد گوسفندان برای هر گوسفند یک انگشت تا می‌شود. در یکی از ساده‌ترین حالت‌ها، چوب‌خط تکه‌ای چوب یا استخوان بوده که روی آن به‌شمار بارهایی که رویدادی مانند طلوع خورشید یا زدن شکار رخ می‌داد حک می‌شد. در این حالت چوب‌خط کاربرد یادآوری داشت. گاه گره زدن ریسمان یا نگهداری دانه‌های سنگ یا حبوبات نیز برای این منظور بکار می‌رفت. تسبیح یادگاری از این نوع ابزار یادآوری است که از روزگار کهن تا امروز باقی‌مانده‌است. (ویکیپدیا)

کاغذ و حسابداری دو طرفه

با اختراع کاغذ از چوب، تا هزاران سال از دفترها و کتاب‌های کاغذی برای حسابداری در روشی موسوم به حسابداری دو طرفه استفاده شد. هنوز هم دفاتر کل کاغذی در میان مردم رواج دارند اما این روش سنتی روز به‌روز در دنیای دیجیتال کمرنگ و کمرنگ‌تر می‌شود.

ظهور رایانه‌ها و دفتر کل های دیجیتال

در دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی، وقتی که رایانه ها کمی پیشرفت کردند، سندهای دجیتال آرام آرام جای پرونده های کاغذی را گرفت. پایگاه های داده اولیه، فهرست بندی و حسابداری دنیای کاغذی را تقلید می‌کردند و می‌توان گفت که دیجیتال سازی آن ها نیاز به وقت و انرژی بیشتری نسبت به نمونه های کاغذی داشت. عناصر کاغذی همچنان مانند ستون فقرات جامعه ما هستند: پول، مهر و موم، امضا کتبی، صورت حساب، گواهی نامه و حساب و کتاب های دفتری.

با گسترش شدید کامپیوترها و اینترنت، ذخیره دفتر کل‌ روی فضاهای کامپیوتری این روزها بسیار مرسوم است و روز به روز شاهد از بین رفتن دفترهای کل سنتی هستیم. پایگاه‌های داده یا دیتابیس‌های کامپیوتری نقشی غیرقابل انکار در بین جامعه انسانی دارند.

پایگاه‌های داده در ابتدا در یک کامپیوتر متمرکز ذخیره می‌شدند و بقیه افرادی که قصد اضافه کردن اطلاعاتی به آن را داشتند مجبور بودند به همین یک کامپیوتر یا سرور متصل شوند و اطلاعات را درج کنند. بدین صورت امنیت و دسترسی به اطلاعات محدودیت‌های زیادی داشت. یک نفر به تمام پایگاه داده دسترسی داشت و می‌توانست آن را از بین ببرد یا اطلاعات ثبت شده در آن را تغییر دهد. همچنین در صورت وقوع مشکل برای پایگاه داده تمام اطلاعات به خطر می‌افتاد.

راه‌حل چه بود؟ استفاده از دفتر کل های توزیع شده

دفتر کل توزیع شده چیست؟

رشد قدرت محاسبات و توسعه رمزنگاری، همراه با کشف و استفاده از الگوریتم های جدید، موجب پدید آمدن مفهومی به نام  «دفتر کل توزیع شده» (Distributed Ledger) شد.

در ساده ترین توضیح، یک دفتر کل توزیع شده، پایگاه داده ای است که اطلاعات ثبت شده در آن، توسط هر شرکت کننده (یا گره – Node) به‌روز و نگهداری می‌شود که تغییر یا حذف اطلاعات توسط یک فرد خاص را تقریبا غیرممکن می‌کند و امنیت اطلاعات را تا حد زیادی افزایش می‌دهد.

توزیع شده (همگانی بودن) آن است که مورد توجه قرار می‌گیرد.: پرونده ها توسط یک سازمان مرکزی ثبت و به‌روزرسانی نمی‌شوند، بلکه به طور مستقل توسط هر گره (کامیپوتر) ساخته و نگهداری می شوند. به این معنی که هر فرد در شبکه، هر تراکنش را پردازش می‌کند و سپس درباره ثبت شدن یا نشدن اطلاعات رای می‌دهد. در صورت تایید اکثریت، آن اطلاعات ثبت می‌شود.

با وجود این توافق، دفتر کل توزیع شده همیشه به روز است، و تمام گره ها از پایگاه داده اصلی یک کپی کامل دارند. این معماری اجازه می دهد تا به عنوان یک سیستم تهیه گزارش، دفتر کل توزیع شده فراتر از یک پایگاه داده ساده باشد.

دفتر کل های توزیع شده کاملا دینامیک و پویا هستند و ویژگی ها و قابلیت هایی دارند که فراتر از کتاب ها و دفترهای کاغذی است.

هدف اصلی این فناوری این است که از هزینه ها و واسطه های اضافی برای امنیت و ارتباطات اجتناب شود.

حالا بلاک چین نوعی دفتر کل توزیع شده است. در مقاله «بلاک چین چیست» با این فناوری بیشتر آشنا خواهید شد.